Tegoroczne Dni Pamięci Żydów Galicyjskich Galicjaner Sztetl odbyły się 17-20 czerwca.
Projekt współfinansowany z budżetu Miasta Tarnowa.
Oto relacja fotograficzna (fot. Natalia Gancarz)
Tag: fotografie
Rzepiennik Strzyżewski – fence
We are very pleased to announce that the fence in Rzepiennik Strzyżewski is done. Still to do: letters above the main gate. Below you’ll find photos from Rzepiennik Cemetery.
 |
| Fot. 2017, wykonawca ogrodzenia |
New fence in Rzepiennik
Working on fence in Jewish cemetery in Rzepiennik Strzyżewski. It is a big project, supported by the posterity of Jews from Rzepiennik. We told about it some months ago. Adam Bartosz and the Committee is an organizer of this activity in Poland.
Fence of Jewish cemetery in Rzepiennik was totaly destroyed after war. It was just some of the base of fence as the remains. Now new fence is growing every day. Photo report was done 26.09.2017.
 |
| Fot. przedstawiciel firmy, 2017 |
Opening office – photos
Some photos from opening of our new office are here: http://pollyana.nazwa.pl/kadr/2017/05/27/otwarcie-siedziby-komitetu-opieki-nad-zabytkami-kultury-zydowskiej-w-tarnowie/
.JPG "Otwarcie biura") |
| Photo by KADR |
Galicjaner Sztetl 2017 – program w języku polskim
Miło nam zaprezentować tegoroczny program Dni Pamięci Żydów Galicyjskich Galicjaner Sztetl. W tym roku organizatorzy wydarzenia (Muzeum Okręgowe w Tarnowie, Miasto Tarnów i Komitet Opieki nad Zabytkami Kultury Żydowskiej w Tarnowie) pragną szczególnie podziękować za włączenie się w organizację tego tarnowskiego i galicyjskiego święta kultury – naszemu przyjacielowi, Gerremu Vinebergowi – Mina Collection, Elizabeth Szancer i Jill Leibman oraz Wszystkim Wspaniałym Członkom facebookowej grupy Jewish.Tarnow.
PROGRAM GALICJANER SZTETL 2017
16-19 czerwca 2017
16 czerwca (piątek)
- 12:00 Zbylitowska Góra, Spotkanie modlitewne przy Pomniku Ofiar Nazizmu
- 13:00 Tarnów, Marsz Pamięci z byłego Pl. Magdeburskiego (ul. Goslara) na Cmentarz Żydowski
- 18:00 Tarnów, Otwarcie wystawy malarstwa Miny Nath (Galeria Sztyler)
- 20:30 Tarnów, wieczerza szabatowa (Galeria Sztyler)[1]
17 czerwca (sobota)
- 10:00 Szachrit: poranna modlitwa pod bimą
- 17:00 Dąbrowa Tarnowska, koncert: Kapela Brody (Synagoga)
- 20:30 Tarnów, otwarcie wystawy pod bimą „Tarnowscy Żydzi” oraz wystawy fotografii Tomasza Łabuza „Kamienne historie” (Skwer Starej Synagogi)
- 21:00 Tarnów, Koncert Pod Bimą: Olga Avigail & Zespół Tango Attack, hawdala: zakończenie szabatu
18 czerwca (niedziela)
- 11:00 – 13:00 Otwarta Brama Cmentarza – zwiedzanie tarnowskiego Cmentarza Żydowskiego z przewodnikiem
- 16:00 Ciężkowice, koncert: Olga Avigail & Zespół Tango Attack
- 19:00 Dębno, koncert: Olga Avigail & Zespół Tango Attack
- 21:00 Tarnów, Koncert Pod Bimą: Kapela Brody
19 czerwca (poniedziałek)
- 21:00 Tarnów, Koncert Pod Bimą: Krakowska Opera Kameralna ze spektaklem „Chatskele, Chatskele”
Czerwiec
Wystawa malarstwa Miny Nath – Galeria Sztyler
Czerwiec – wrzesień
Wystawa „Tarnowscy Żydzi”,
wystawa fotograficzne Tomasza Łabuza „Kamienne historie” – Skwer Starej
Synagogi – Wystawy pod Bimą
wystawa fotograficzne Tomasza Łabuza „Kamienne historie” – Skwer Starej
Synagogi – Wystawy pod Bimą
[1] Wejście
od Pasażu Tertila. Organizuje Gerald Vineberg – wstęp za specjalnymi
zaproszeniami.
od Pasażu Tertila. Organizuje Gerald Vineberg – wstęp za specjalnymi
zaproszeniami.
Odsłonięcie ohelu w Gorlicach okiem Agnieszki Traczewskiej – reportaż
Wydarzenie w Gorlicach mocno utkwiło wszystkim w pamięci. Oto reportaż fotograficzny Agnieszki Traczewskiej z 9 marca 2016 r. z Gorlic.
Restorig of the ohel in Gorlice / Remont ohelu w Gorlicach
The Jewish
cemetery in Gorlice was found in mid 17th century on a steep side of a hill. It
occupies over 1,5 hectare. Famous rabbis are buried here and an ohel was built
over their graves.This ohel as the whole cemetery was destroyed by the Germans.
In the 60’s of the previous century a new ohel was built. The building material
that was used back then was of a very bad quality so although in 1995 the ohel
was repaired but its conditions deteriorated in last few years. It’s flat roof
was especially in need to be repaired.
cemetery in Gorlice was found in mid 17th century on a steep side of a hill. It
occupies over 1,5 hectare. Famous rabbis are buried here and an ohel was built
over their graves.This ohel as the whole cemetery was destroyed by the Germans.
In the 60’s of the previous century a new ohel was built. The building material
that was used back then was of a very bad quality so although in 1995 the ohel
was repaired but its conditions deteriorated in last few years. It’s flat roof
was especially in need to be repaired.
Thanks to the initiative of David Singer, a Chassidic Jew
from New York who is known for his efforts to restore Jewish cemeteries, the
ohel was not only restored but it received the original shape. It’s project was
done by a local architect, Tomasz Pruchnicki, the building inspector was Leszek
Hyńda. All the actual works were done by Eltar company from Tarnow and
the Committee… was the investor.
from New York who is known for his efforts to restore Jewish cemeteries, the
ohel was not only restored but it received the original shape. It’s project was
done by a local architect, Tomasz Pruchnicki, the building inspector was Leszek
Hyńda. All the actual works were done by Eltar company from Tarnow and
the Committee… was the investor.
In the ohel in Gorlice there are few rabbis buried:
– Pinchas, a son of Jehoshua (died Feb 14th 1901) – offspring
of Pinchas from Korc and the Rav for Kosovo
of Pinchas from Korc and the Rav for Kosovo
– Baruch, son of Chaim Halberstam (died Feb 2nd 1906) –
offspring of a founder of the famous Chassidic dynasty from Nowy Sącz
offspring of a founder of the famous Chassidic dynasty from Nowy Sącz
– Cvi Hirsh, son of Baruch Halberstam (July 17th 1918) – the
Rav
Rav
***
Cmentarz
w Gorlicach został założony w połowie XVIII wieku na stromy zboczu. Zajmuje
powierzchni ponad 1,5 hektara. NA cmentarzu tym pochowano sławnych rabinów
gorlickich, nad których grobami zbudowano ohel. Ohel ten został, wraz z całym
cmentarzem zdewastowany przez Niemców a w latach 60. ub. wieku został
odbudowany. Wzniesiono go wtedy z bardzo marnego materiału, i choć w 1995 roku
obiekt nieco poprawiono, w ostatnich latach stan jego stał się rozpaczliwy.
Zwłaszcza płaski dach wymagał wymiany, przeciekał i groził zawaleniem.
w Gorlicach został założony w połowie XVIII wieku na stromy zboczu. Zajmuje
powierzchni ponad 1,5 hektara. NA cmentarzu tym pochowano sławnych rabinów
gorlickich, nad których grobami zbudowano ohel. Ohel ten został, wraz z całym
cmentarzem zdewastowany przez Niemców a w latach 60. ub. wieku został
odbudowany. Wzniesiono go wtedy z bardzo marnego materiału, i choć w 1995 roku
obiekt nieco poprawiono, w ostatnich latach stan jego stał się rozpaczliwy.
Zwłaszcza płaski dach wymagał wymiany, przeciekał i groził zawaleniem.
Z
inicjatywy znanego w Polsce ze swej aktywności w zabiegach o remonty cmentarzy
żydowskich nowojorskiego chasyda Dawida Singera ohel ten został w jesiennych
miesiącach 2015 roku wyremontowany, przy czym nadano mu formę, jaką miał przed
zniszczeniem – z kopertowym dachem krytym dachówką. Projekt wykonał gorlicki
architekt Tomasz Pruchnicki a inspektorem budowlanym był Leszek Hyńda Prace
remontowe wykonała tarnowska firma budowlana ELTAR a inwestorem był Komitet
Opieki nad Zabytkami Kultury Żydowskiej w Tarnowie.
inicjatywy znanego w Polsce ze swej aktywności w zabiegach o remonty cmentarzy
żydowskich nowojorskiego chasyda Dawida Singera ohel ten został w jesiennych
miesiącach 2015 roku wyremontowany, przy czym nadano mu formę, jaką miał przed
zniszczeniem – z kopertowym dachem krytym dachówką. Projekt wykonał gorlicki
architekt Tomasz Pruchnicki a inspektorem budowlanym był Leszek Hyńda Prace
remontowe wykonała tarnowska firma budowlana ELTAR a inwestorem był Komitet
Opieki nad Zabytkami Kultury Żydowskiej w Tarnowie.
W
gorlickim ohelu spoczywają:
gorlickim ohelu spoczywają:
– Pinchas syn Jehoszuy
Eleazara (zm. 14.02.1901) – potomek Pinchasa z Korca i cadyka z Kosowa
Eleazara (zm. 14.02.1901) – potomek Pinchasa z Korca i cadyka z Kosowa
– Baruch syn Chaima Halberstam (zm. 26.02.1906) –
potomek słynnego założyciela dynastii chasydzkiej w Nowym Sączu,
potomek słynnego założyciela dynastii chasydzkiej w Nowym Sączu,
– Cwi Hirsz syn Barucha Halberstam (zm.
24.07.1918) – rabin i cadyk.
24.07.1918) – rabin i cadyk.
 |
| Fot. A. Bartosz, 2015 |
Chanuka 2015
W II w p.n.e. Państwo
Żydowskie znalazło się pod okupacją pogańskich władców grecko-syryjskich
Seleucydów. Po latach niewoli Żydzi się zmobilizowali i z niewielką swą armią
pokonali wielekroć liczniejsze wojska wroga. Kiedy wkroczyli do Jerozolimy,
zastali swoje najświętsze miejsce kultu – Świątynię zbezczeszczoną. Stały w
niej posągi greckich bóstw, a złoty świecznik siedmioramienny, który z nakazu
Boga powinien się palić ogniem nieustającym – był wygaszony.
Kapłani przystąpili do
rekonsekracji świątyni, należało w pierwszej kolejności zapalić oliwne ognie na
świeczniku. Tymczasem w kącie Świątyni znaleziono tylko maleńkie naczynie z
czystym rytualnie (koszernym) olejem. Oleju było tylko na jeden dzień świecenia.
Kapłani pośpiesznie rozpoczęli procedurę oczyszczania oleju, która wedle
zwyczaju trwa osiem dni. I jakież było ich zdumienie, kiedy czekając w
napięciu, kiedy zgaśnie nikły płomyk na świeczniku, widzieli, że olej się pali
przez kolejne dni. I tak przez dni osiem, aż gotowe było naczynie z
oczyszczonym olejem, który miał płomień zasilić na kolejne dni i miesiące.
Na pamiątkę tego cudu
Żydzi obchodzą radosne święto światła, zwane Chanuka, co kojarzone jest z
hebrajskim słowem oznaczającym odpoczynek, np. po bitwie. Święto to trwa osiem
dni w miesiącu Kislew, który wypada w grudniu. Tego roku 25 Kislew (początek
Chanuki) to 6 grudnia. Przez osiem dni, codziennie zapala się o jedną lampkę
więcej. Pierwszego dnia jedną, ostatniego – osiem. Świecznik chanukowy zapala
się w synagodze, ale też w żydowskich domach.
Ostatni raz przed wojną
w tarnowskich synagogach Żydzi zapalali światła chanukowe w 1938 r. W niecały
rok później, w listopadzie 1939 r. już wszystkie synagogi zostały przez Niemców
spalone. Jeśli ktoś ukradkiem świętował jeszcze przez kolejne lata, to tylko w
domu. Ale w 1943 r. już nie było w Tarnowie komu zapalić chanukę.
w tarnowskich synagogach Żydzi zapalali światła chanukowe w 1938 r. W niecały
rok później, w listopadzie 1939 r. już wszystkie synagogi zostały przez Niemców
spalone. Jeśli ktoś ukradkiem świętował jeszcze przez kolejne lata, to tylko w
domu. Ale w 1943 r. już nie było w Tarnowie komu zapalić chanukę.
Kolejny raz świecznik
chanukowy został zapalony w dniu 21 grudnia 2011 r. pod bimą zniszczonej
synagogi Starej. Oto po 73 latach po raz pierwszy, i to publicznie, w wirtualnej
przestrzeni synagogi, której zarys utrwalono niedawno w bruku, zapalono w
drugim dniu Chanuki dwie świece na ośmioramiennym świeczniku. I stało się, że
było to święto nie tylko żydowskie, a może nawet było bardziej celebrowanym przez
chrześcijan. Zebrała się pod bimą garstka zaproszonych z Krakowa Żydów i spora
grupa chrześcijan tarnowskich aby świętować wspólnie radość chanuki. Święto to
przypada w bliskości Bożego Narodzenia,
które także kojarzone jest ze światłem, narodzinami Boga, jest radosne – jakże bliskie
w symbolice żydowskiemu świętu zapalania świateł. Wspólna modlitwa rabina Boaza
Pasha i tarnowskiego biskupa Wiesława Lechowicza miały w tym dniu znaczenie
historyczne, oto po raz pierwszy w historii tego miasta, wspólnie modlili się z
okazji żydowskiego święta – rabin i chrześcijański duchowny w randze biskupa.
chanukowy został zapalony w dniu 21 grudnia 2011 r. pod bimą zniszczonej
synagogi Starej. Oto po 73 latach po raz pierwszy, i to publicznie, w wirtualnej
przestrzeni synagogi, której zarys utrwalono niedawno w bruku, zapalono w
drugim dniu Chanuki dwie świece na ośmioramiennym świeczniku. I stało się, że
było to święto nie tylko żydowskie, a może nawet było bardziej celebrowanym przez
chrześcijan. Zebrała się pod bimą garstka zaproszonych z Krakowa Żydów i spora
grupa chrześcijan tarnowskich aby świętować wspólnie radość chanuki. Święto to
przypada w bliskości Bożego Narodzenia,
które także kojarzone jest ze światłem, narodzinami Boga, jest radosne – jakże bliskie
w symbolice żydowskiemu świętu zapalania świateł. Wspólna modlitwa rabina Boaza
Pasha i tarnowskiego biskupa Wiesława Lechowicza miały w tym dniu znaczenie
historyczne, oto po raz pierwszy w historii tego miasta, wspólnie modlili się z
okazji żydowskiego święta – rabin i chrześcijański duchowny w randze biskupa.
Dwa lata później – 6 grudnia 2013 r. świętowano pod bimą
zapalenie drugiej świeczki. Udział w ceremonii wzięła grupa Żydów z Krakowa z
prof. Jonathanem Webberem i nowym rabinem z Krakowa, pełnomocnikiem Naczelnego
Rabina Polski Avim Baumolem. Tarnów reprezentował prezydent miasta Ryszard
Ścigła i biskup tarnowski Andrzej Jeż.
zapalenie drugiej świeczki. Udział w ceremonii wzięła grupa Żydów z Krakowa z
prof. Jonathanem Webberem i nowym rabinem z Krakowa, pełnomocnikiem Naczelnego
Rabina Polski Avim Baumolem. Tarnów reprezentował prezydent miasta Ryszard
Ścigła i biskup tarnowski Andrzej Jeż.
W tym roku początek święta chanukowego wypada na dzień 6
grudnia. Pod bima spotkamy się w czwarty dzień chanukowy – w środę, 9 grudnia,
o godz. 17.00. Radosnej uroczystości patronuje Prezydenta Miasta Roman Ciepiela a
udział w ceremonii zapowiedział ks. biskup Stanisław Salaterski.
grudnia. Pod bima spotkamy się w czwarty dzień chanukowy – w środę, 9 grudnia,
o godz. 17.00. Radosnej uroczystości patronuje Prezydenta Miasta Roman Ciepiela a
udział w ceremonii zapowiedział ks. biskup Stanisław Salaterski.
Organizatorami kolejnej, trzeciej już po wojnie chanuki są:
Zapraszamy wszystkich
ciekawych odmiennych zwyczajów, kultur i religii.
ciekawych odmiennych zwyczajów, kultur i religii.
Gorące wino będzie
serwować Winiarnia Sztyler-Hegedus, a latkes (kto przyjdzie, zobaczy – co to
jest) przygotuje Restauracja Pasaż.
serwować Winiarnia Sztyler-Hegedus, a latkes (kto przyjdzie, zobaczy – co to
jest) przygotuje Restauracja Pasaż.
Adam Bartosz
 |
| Chanuka pod bimą w Tarnowie, 2011, fot. Wojciech Kobylański |
Jeszcze o Jasienicy Rosielnej
O wydarzeniach w Jasienicy Rosielnej przeczytać można u Krzysztofa Bielawskiego w Wirtualnym Sztetlu. Warto zajrzeć TUTAJ, jak również TUTAJ.
Materiał filmowy pochodzi ze strony RBR.Info.pl.
Jasienica Rosielna – nowy grób
W dniu 13 sierpnia, w 73. rocznicę mordu na Żydach, na cmentarzu żydowskim w Jasienicy Rosielnej odsłonięto nagrobek-pomnik, poświęcony pamięci rodziny rebe Chaima Mosze Parnesa.
Organizacją prac i pośredniczeniem pomiędzy fundatorami (potomkami rebe Chaima Mosze Parnesa) a władzami lokalnymi, konserwatorami i pracownikami – zajmował się Adam Bartosz, prezes Komitetu Opieki nad Zabytkami Kultury Żydowskiej w Tarnowie.
W książce Hieronima Wysockiego, Jasienica Rosielna. Zarys historii i wspomnień, autor przytacza słowa świadka wydarzeń, proboszcza, ks. Królickiego:
W
czerwcu 1942 ściągnięto z okolicznych wsi Żydów do Jasienicy, tak że
liczba ludności żydowskiej powiększyła się do liczby 1150. Tym Żydom
którzy pochodzili z okolicznych wsi nie pozwolono nic zabrać oprócz
tobołka. Żydzi ściśnięci w getcie w Jasienicy przetrwali do 11 sierpnia.
W dniu tym nastąpił dla nich straszny sąd. Zjechało „Gestapo”, tj.
policja polityczna niemiecka mająca 200 policjantów Ukraińców do
pomocy. Otoczyła Jasienicę ze wszystkich stron nie pozwalając Żydom
ruszyć się z miejsca. Tych co zamierzali uciekać na miejscu
rozstrzelano. Takich wypadków było siedem. Podzielono Żydów na trzy
grupy. Starych Żydów i Żydówki z dziećmi – jedna grupa. Młodsi Żydzi –
druga grupa. Tym dano straż i kazano iść w stronę Krosna. Żydówki
młodsze i dzieci podrostki – trzecia grupa. Tych zabierano na auta i
wywożono w stronę kolei. Z pierwszej grupy część mocniejsza musiała iść
na kirkut żydowski, a część wywozili autami na kirkut i tych tutaj
rozstrzelano. Działy się przy tym dantejskie sceny. Kazano im się
rozebrać do naga, ubranie złożyć na jedno miejsce, pieniądze, jeżeli
który miał, złożyć osobno do podstawionej walizki i czwórkami prowadzono
nad grób. Tutaj każdy musiał się nachylić i dostawał strzał z tyłu
głowy. Jak mówią ci, co byli z bliska, dzieci małe nie strzelano lecz
kolbami rozbijano głowy i matka sama rzucała dziecko do wspólnego grobu i
potem sama rozstrzelana ginęła. Egzekucja krwawa rozpoczęła się o 12
1/2 w południe i trwała do 4 tej. Potem nastąpiła przerwa, gdyż brakło
miejsca w wykopanym grobie, a ci którzy wykonywali egzekucje
odpoczywali. Skazani na śmierć czekali na swoją kolejkę śmierci do
godziny 3 1/2 o której rozpoczęła się dalsza egzekucja i trwała aż do 7
mej wieczorem. Ogółem do 500 Żydów rozstrzelano i zabito na kirkucie w
Jasienicy. Leżą we wspólnym grobie. Na śmierć szli w niepojętej
rezygnacji. Zaledwie w dwóch wypadkach (o tylu słyszałem) zaprotestowały
dane osobniki. Jeden z tych co byli prowadzeni w stronę Krosna, Szlama
Żółtig rzeźnik miejscowy ujął się za drugim Żydem bitym przez Ukraińca i
zaraz na miejscu roztrzaskano mu głowę kolbą karabinu, a w drugim
wypadku młoda Żydówka (Sidermanówna) nie chcąc się rozebrać do naga, a
przy tym słownie protestując przeciw temu niesłychanemu zdziczeniu,
została bagnetem osadzonym na karabinie przeszyta w brzuch i piersi i
zginęła na miejscu. Żydzi ginęli bez protestu, szli na śmierć jak
barany, a dzień był taki piękny. Słońca na niebie nie zasłaniała żadna
chmurka. Wrażenie tych egzekucji straszne i (…) wszystko w duszy
buntowało się przeciw tak nieludzkiemu postępowaniu.
Więcej informacji na stronie gminy Jasienica Rosielna – TUTAJ.
|
| Album ze zdjęciami z uroczystości – fot. jasienicarosielna.pl |
