UCHWAŁA W SPRAWIE ZARZUTÓW JERREGO BERGMANA

 

UCHWAŁA
NADZWYCZAJNEGO
WALNEGO ZEBRANIA
Komitetu Opieki nad Zabytkami Kultury Żydowskiej w Tarnowie
z dnia 31 lipca 2019 r.
 
Nadzwyczajne Walne
Zebrania Komitetu Opieki nad Zabytkami Kultury Żydowskiej w Tarnowie, na
podstawie § 18 pkt 8 Statutu – postanawia jednomyślnie – podjąć następującej
treści uchwałę:
 
1. Po zapoznaniu się z
treścią zarzutów publikowanych w internetowych mediach społecznościowych przez Pana
Jerry’ego Bergmana – członka Zarządu Komitetu, a dotyczących rzekomych nieprawidłowości
postępowania Komitetu podczas realizacji zadania inwestycyjnego „Renowacja zabytkowego
Cmentarza Żydowskiego w Tarnowie” oraz po zapoznaniu się z dokumentacją
przedstawioną przez Zarząd Komitetu, wzywa się Pana Jerry’ego Bergmana do
przedstawienia w terminie 14 dni od daty opublikowania tej uchwały, dowodów o
charakterze prawnym na potwierdzenie podnoszonych zarzutów.
 
2. W razie nieokazania dowodów,
o których mowa w pkt. 1. niniejszej uchwały, postępowanie Pana Jerry’ego Bergmana
zostanie uznane przez Komitet, jako naruszenie dobrego imienia stowarzyszenia
oraz jego członków, prowadzące do narażania interesów Komitetu na straty
moralne i materialne. W takiej sytuacji podjęte zostaną kroki prawne
przeciwko autorowi tej kampanii, którą członkowie Komitetu uznają za oszczerczą
i naruszającą obowiązujące prawo, w celu zadośćuczynienia stratom moralnym
i materialnym, poniesionym przez Komitet z tego powodu.
 
3. Walne Zebranie
Komitetu Opieki nad Zabytkami Kultury Żydowskiej w Tarnowie jednogłośnie
upoważnia Zarząd Komitetu do skorzystania z pomocy prawnej, w celu
wszczęcia postępowania przeciwko każdej osobie, która szkaluje dobre imię Komitetu
i jej członków.
 
4. Walne Zebranie upoważnia
również Zarząd Komitetu, po rozpatrzeniu całego materiału faktycznego, do wszczęcia
stosownych procedur na podstawie Statutu stowarzyszenia, celem rozważenia podjęcia
odpowiednich decyzji w stosunku do członka, który narusza dobre imię Komitetu
Opieki
nad
Zabytkami Kultury Żydowskiej w Tarnowie.
Podpisy członków Zarządu:
Adam Bartosz
Janusz
Bogacz
Natalia
Gancarz
 
Magdalena Chuderska
Bogdan
Lada
Marcin Zaród

Chanuka

W niedzielę, 2 grudnia, rozpoczyna się żydowskie święto Chanuka, obchodzone również w Tarnowie od kilku lat, dla przypomnienia, że kilkadziesiąt lat temu tysiące tarnowskich rodzin żydowskich umieszczały w oknach swoich mieszkań świeczniki z zapalonymi świecami.
 
Przypominamy, że Komitet Opieki nad Zabytkami Kultury Żydowskiej zorganizuje w  poniedziałek, 3 grudnia o godzinie 16  tarnowskie obchody święta Chanuki na Placu pod Bimą, gdzie odbędzie się koncert znanego kantora Symchy Kellera, zapalone zostaną świece chanukowe, a uczestnicy zostaną poczęstowani chanukowymi przysmakami. Zdarzenie jest wsparte finansowo przez Gminę Miasta Tarnowa i odbywa się pod patronatem Prezydenta Miasta.
W przypadku niesprzyjającej pogody obchody Chanuki zostaną przeniesione do pomieszczenia.
 

Chanuka  – Święto Poświęcenia, zwane  także Świętem Świateł, trwa osiem dni, począwszy od 25 dnia miesiąca kislew (w tym roku zaczyna się od wieczora w niedzielę 2 grudnia i trwa do poniedziałkowego wieczora 10 grudnia). Upamiętnia ono cudowne wydarzenie podczas pod wodzą Judy Machabeusza. Z Chanuką związany jest rytuał zapalania świateł, świec lub lampek oliwnych, umieszczonych na specjalnym chanukowym świeczniku.
W  roku 165 p.n.e. władca Palestyny, Antioch IV złupił Świątynię w Jerozolimie, umieścił w niej greckie posągi i utworzył w niej miejsce kultu Zeusa.
W trzy lata później żydowscy powstańcy zwyciężyli zdobyli Jerozolimę i odzyskali Świątynię. Juda Machabeusz dokonał jej rytualnego oczyszczenia, ale odnaleziono tylko jeden dzban oliwy zabezpieczonej pieczęcią arcykapłana. Taka ilość powinna wystarczyć na utrzymanie w lampie płomienia tylko przez jeden dzień, ale płomień utrzymywał się aż przez osiem dni. Z Chanuką związany jest rytuał zapalania świateł, świec lub lampek oliwnych, umieszczonych na specjalnym chanukowym. Świecznik powinien być ustawiony na zewnątrz domu, ewentualnie w pobliżu drzwi lub okna „upubliczniać cud”, a płomień nie powinien się na nim palić krócej niż pół godziny dziennie. Każdego dnia, po zachodzie słońca zapala się kolejną święcę poczynając od lewej strony.

Projekt zrealizowany dzięki dotacji Miasta Tarnowa

Galicianer Shtetl – english program

Galicianer Shtetl. Remembrance Days for Galician Jews 

under the patronage of Roman Ciepiela, the Mayor of Tarnów
30 years of the
Committee for Protection of the  Jewish Heritage in Tarnów
Organizers: Regional Museum in Tarnów, Committee for the Protection of Jewish Heritage in Tarnów, City of Tarnów, Tarnów Commune

Program of events:

June 14. (Thursday)
12.00 A prayer meeting at the place of Tarnow Jews execution, Buczyna Forest in Zbylitowska Góra.
13.30 March of Remembrance to the Jewish Cemetery in Tarnów from the former Magdeburg Square, beginning of Juliana Goslara street (next to Public Kindergarten No. 6)
14.15 A ceremonial unveiling of the Monument Commemorating the Holocaust of Tarnów Jews at the Jewish Cemetery in Tarnów after the conservation works have been completed
21.00 Concert at the Bimah, Ta Shma Orchestra (New York)
June 15. (Friday)
20.00 On the Fence Gallery, opening of the exhibition of photographs by Dariusz Kobylański “Szacharit/shacharit//שחרית”, Square of the Old Synagogue.
21.00 Concert at the Bimah, Porto Meskla Band (Kraków)
June 16. (Saturday)
17.00 Marzenie Cinema, screening of Marian Marzyński’s film “Skibet/Hatikvah”
After the film, a meeting with Jerry Bergman, one of the film’s protagonists, an emigrant in 1968
June 17. (Sunday)
11.00-13.00 Open Gate of Jewish Cemetery in Tarnów, guided tours.
21.00 Concert at the Bimah, Klezmafour (Poland)
June 24. (Sunday)
17.00 Synagogue in Dąbrowa Tarnowska, concert of the Klezmer Orchestra of the Sejny Theater (Sejny)
21.00 Concert at the Bimah, Klezmer Orchestra of the Sejny Theater (Sejny)
   

Accompanying events – open meetings:

June 6. (Wednesday)
18.00 Tarnow Culture Center, opening of Agnieszka Traczewska’s exhibition “Chasidic Returns to Non-Forgotten Places”.
June 14. (Thursday)
15.00 Stara Łaźnia Restaurant, meeting of the descendants of Tarnów Jews with the President of Tarnów, Roman Ciepiela.
June 15. (Friday)
10:00 High School no 5 in Tarnów, “We from March 68” – meeting with Jerry Bergman.
Festival Club: Kosher Caffe Nosh, ul. Wałowa/Plac Bohaterów Getta. 

Galicjaner Sztetl – polski program

Galicjaner Sztetl. Dni Pamięci Żydów Galicyjskich

pod patronatem Romana Ciepieli, Prezydenta Tarnowa
w trzydziestolecie istnienia 
Komitetu Opieki nad Zabytkami Kultury Żydowskiej w Tarnowie

Organizatorzy: Muzeum Okręgowe w Tarnowie, Komitet Opieki nad Zabytkami Kultury Żydowskiej w Tarnowie, Gmina Tarnów

Program:

14 czerwca (czwartek)

12:00 Las Buczyna w Zbylitowskiej Górze, Spotkanie modlitewne na miejscu kaźni tarnowskich Żydów
13:30 Dawny Plac Magdeburski (obecnie ul. Goslara), Marsz Pamięci na Cmentarz Żydowski, odsłonięcie wyremontowanego Pomnika
21:00 Koncert pod Bimą, zespół Ta Shma Orchestra (Nowy York)

15 czerwca (piątek)

20:00 Plac pod Bimą Synagogi Starej – Galeria „Na płocie”, otwarcie wystawy fotografii Dariusza Kobylańskiego „Szacharit/shacharit//שחרית”
21:00 Koncert pod Bimą, zespół Porto Meskla (Krakow)

16 czerwca (sobota)

17:00 Kino Marzenie, projekcja filmu Mariana Marzyńskiego „Skibet/Hatikvah”. Spotkanie z Jerry Bergmanem, jednym z bohaterów filmu, emigrantem 1968

17 czerwca (niedziela)

11:00-13:00 Otwarta Brama Cmentarza Żydowskiego, zwiedzanie z przewodnikiem.
21:00 Koncert pod Bimą, zespół Klezmafour (Polska)

24 czerwca (niedziela)

17:00 Synagoga w Dąbrowie Tarnowskiej, koncert Orkiestry Klezmerskiej Teatru Sejneńskiego (Sejny)
21:00 Koncert pod Bimą, Orkiestra Klezmerska Teatru Sejneńskiego (Sejny)

Wydarzenia towarzyszące – spotkania otwarte:

6 czerwca (środa)

18:00 Otwarcie wystawy Agnieszki Traczewskiej „Chasydzkie powroty do miejsc nie-zapomnianych”, Tarnowskie Centrum Kultury, Rynek 5

14 czerwca (czwartek)

15:00 Restauracja Stara Łaźnia, Spotkanie potomków tarnowskich Żydów z Prezydentem Romanem Ciepielą

15 czerwca (piątek)

10:00 V Liceum Ogólnokształcące im. Janusza Korczaka, „My z Marca 68” – spotkanie Jerry Bergmanem

Klub festiwalowy: Kosher Caffe, ul. Wałowa/Plac pod Dębem

Synagoga Nowa zwana Jubileuszową

Największą, najpiękniejszą bóżnicą tarnowską była Synagoga Nowa. Stała na rogu ulic Nowej i Folwarcznej (dziś Waryńskiego) i wraz z katedrą i ratuszem górowała nad innymi budynkami. Zwana była też Jubileuszową, a w pełnym brzmieniu Synagogą im. Franciszka Józefa I, gdyż poświęcono ją w dzień urodzin cesarza – 18 sierpnia 1908 r., a zarazem w 60. rocznicę jego panowania. 

Długie przygotowania

Grunt pod nową synagogę gmina zakupiła już w 1844 r. W tym czasie bowiem (stan na 1830 r.) było w Tarnowie już 1200 Żydów. Znaczny wzrost ludności żydowskiej nastąpił w drugiej połowie XIX w., kiedy jej liczba zwiększyła się ponad dwukrotnie (1869 r.). Powstawały wówczas mniejsze bóżniczki w różnych zakątkach starej i nowej (na Zawalu) dzielnicy żydowskiej. O tym, jak szybko rozwinęła się nowa dzielnica, świadczą liczby z początku lat dziewięćdziesiątych: w śródmieściu mieszkało 2671 Żydów, na tradycyjnie żydowskiej Grabówce – 2776, a na Zawalu, gdzie usytuowano Synagogę Nową, mieszkało wówczas już 4268 Żydów, a więc prawie połowa żydowskiej populacji miasta. I tu właśnie z biegiem lat powstało najwięcej żydowskich domów modlitwy.
Synagoga Nowa, rzeźba aut. Dawida Beckera, archiwum Amiry Gal

Krótka historia istnienia

Nową synagogę zaprojektował inż. Franciszek Dundaczek w stylu innych ówczesnych synagog (podobne stanęły m.in. w Czerniowcach i Przemyślu). Po latach przestoju budowlanego projekt został zmieniony przez architekta Władysława Ekielskiego, który pozbawił pierwotną wersję wysmukłych wież na froncie, natomiast zwieńczył całość ogromną baniastą kopułą. Synagoga ta służyła wiernym zaledwie 30 lat. Podobnie jak inne tarnowskie synagogi została podpalona przez Niemców 9 listopada 1939 roku, a następnego roku została rozebrana. 
Burzenie Synagogi Nowej, źródło internet

Od synagogi do pomnika

Tarnowski rzeźbiarz Dawid Beker w 1946 roku użył do budowy pomnika na tarnowskim kirkucie wydobytą po wojnie z ruin jedną z kolumn podtrzymujących sklepienie tej synagogi. Forma złamanej kolumny ma tutaj podwójne znaczenie – symbolizuje przerwane życie, tak jak na żydowskich (i nie tylko) nagrobkach, i jest też pamiątką po największej, najpiękniejszej tarnowskiej synagodze, którą tarnowscy Żydzi tak się chlubili. Nie dziwi więc, że sylwetka fasady Synagogi Nowej wpisana w obrys pomnika-kolumny z tarnowskiego kirkutu jest znakiem Żydów tarnowskich rozproszonych po świecie. W czerwcu 1977 r. w kolejną rocznicę pierwszej masowej akcji zagłady w Tarnowie (1942 r.) izraelscy tarnowiacy wystawili kopię pomnika tarnowskiego na telawiwskim cmentarzu w Kiriat Szaul. Pod nią znajduje się symboliczna garść ziemi z tarnowskiego cmentarza.
Dawid Becker przy modelu pomnika, archiwum Amiry Gal

Dawid Becker

Urodził się 08.10.1910 r. w Tarnowie. Od 1935 studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie pod kierunkiem Xawerego Dunikowskiego; autor rzeźb, płaskorzeźb i mozaik. Wojnę przeżył we Lwowie, po wojnie wrócił do Tarnowa.
Z ruiny zburzonej Nowej Synagogi udało mu się ocalić większy fragment jednej z kolumn, której następnie użył do zbudowania pomnika, upamiętniającego 25 tyś. Żydów, zamordowanych przez Niemców w czasie II wojny światowej. W owym czasie niełatwo było uzyskać zgodę na odsłonięcie pomnika żydowskiego, więc Dawid upozorował swój pogrzeb, aby nie zwracać uwagi na większe zgromadzenie na cmentarzu. W 1946, kiedy odsłonięto pomnik był on bez wątpienia pierwszym tego typu upamiętnieniem w Polsce.
Becker opuścił Tarnów w 1947 r., był internowany na Cyprze (1947-1948) w związku z blokadą Palestyny; od 1948 aż do śmierci 23.09.1991 r. mieszkał w Tel Awiwie, w Izraelu.
Bardzo dziękuję Amirze Gal, córce Dawida Beckera za udostępnienie zdjęć z jej prywatnej kolekcji.

Fotografie Dawida Beckera z archiwum córki, Amiry Gal


Koncepcja upamiętnienia miejsca Synagogi Jubileuszowej

Przykładowy mural

Siatka mesh