W II w p.n.e. Państwo
Żydowskie znalazło się pod okupacją pogańskich władców grecko-syryjskich
Seleucydów. Po latach niewoli Żydzi się zmobilizowali i z niewielką swą armią
pokonali wielekroć liczniejsze wojska wroga. Kiedy wkroczyli do Jerozolimy,
zastali swoje najświętsze miejsce kultu – Świątynię zbezczeszczoną. Stały w
niej posągi greckich bóstw, a złoty świecznik siedmioramienny, który z nakazu
Boga powinien się palić ogniem nieustającym – był wygaszony.
Kapłani przystąpili do
rekonsekracji świątyni, należało w pierwszej kolejności zapalić oliwne ognie na
świeczniku. Tymczasem w kącie Świątyni znaleziono tylko maleńkie naczynie z
czystym rytualnie (koszernym) olejem. Oleju było tylko na jeden dzień świecenia.
Kapłani pośpiesznie rozpoczęli procedurę oczyszczania oleju, która wedle
zwyczaju trwa osiem dni. I jakież było ich zdumienie, kiedy czekając w
napięciu, kiedy zgaśnie nikły płomyk na świeczniku, widzieli, że olej się pali
przez kolejne dni. I tak przez dni osiem, aż gotowe było naczynie z
oczyszczonym olejem, który miał płomień zasilić na kolejne dni i miesiące.
Na pamiątkę tego cudu
Żydzi obchodzą radosne święto światła, zwane Chanuka, co kojarzone jest z
hebrajskim słowem oznaczającym odpoczynek, np. po bitwie. Święto to trwa osiem
dni w miesiącu Kislew, który wypada w grudniu. Tego roku 25 Kislew (początek
Chanuki) to 6 grudnia. Przez osiem dni, codziennie zapala się o jedną lampkę
więcej. Pierwszego dnia jedną, ostatniego – osiem. Świecznik chanukowy zapala
się w synagodze, ale też w żydowskich domach.
w tarnowskich synagogach Żydzi zapalali światła chanukowe w 1938 r. W niecały
rok później, w listopadzie 1939 r. już wszystkie synagogi zostały przez Niemców
spalone. Jeśli ktoś ukradkiem świętował jeszcze przez kolejne lata, to tylko w
domu. Ale w 1943 r. już nie było w Tarnowie komu zapalić chanukę.
chanukowy został zapalony w dniu 21 grudnia 2011 r. pod bimą zniszczonej
synagogi Starej. Oto po 73 latach po raz pierwszy, i to publicznie, w wirtualnej
przestrzeni synagogi, której zarys utrwalono niedawno w bruku, zapalono w
drugim dniu Chanuki dwie świece na ośmioramiennym świeczniku. I stało się, że
było to święto nie tylko żydowskie, a może nawet było bardziej celebrowanym przez
chrześcijan. Zebrała się pod bimą garstka zaproszonych z Krakowa Żydów i spora
grupa chrześcijan tarnowskich aby świętować wspólnie radość chanuki. Święto to
przypada w bliskości Bożego Narodzenia,
które także kojarzone jest ze światłem, narodzinami Boga, jest radosne – jakże bliskie
w symbolice żydowskiemu świętu zapalania świateł. Wspólna modlitwa rabina Boaza
Pasha i tarnowskiego biskupa Wiesława Lechowicza miały w tym dniu znaczenie
historyczne, oto po raz pierwszy w historii tego miasta, wspólnie modlili się z
okazji żydowskiego święta – rabin i chrześcijański duchowny w randze biskupa.
zapalenie drugiej świeczki. Udział w ceremonii wzięła grupa Żydów z Krakowa z
prof. Jonathanem Webberem i nowym rabinem z Krakowa, pełnomocnikiem Naczelnego
Rabina Polski Avim Baumolem. Tarnów reprezentował prezydent miasta Ryszard
Ścigła i biskup tarnowski Andrzej Jeż.
grudnia. Pod bima spotkamy się w czwarty dzień chanukowy – w środę, 9 grudnia,
o godz. 17.00. Radosnej uroczystości patronuje Prezydenta Miasta Roman Ciepiela a
udział w ceremonii zapowiedział ks. biskup Stanisław Salaterski.
ciekawych odmiennych zwyczajów, kultur i religii.
serwować Winiarnia Sztyler-Hegedus, a latkes (kto przyjdzie, zobaczy – co to
jest) przygotuje Restauracja Pasaż.
 |
| Chanuka pod bimą w Tarnowie, 2011, fot. Wojciech Kobylański |
Judaizm, zawierający w swej doktrynie elementy uniwersalistyczne, pozostaje religią na wskroś narodową, ograniczoną do jednego narodu i wyznawaną przez jeden naród. Rozproszenie tego narodu po całym świecie sprawia, że z religią tą można się spotkać wszędzie. Jahwe a nie Baal był dla Izraelitów, był prawdziwym panem całej natury, zapewniającej urodzaj i pomyślność narodu. Dla proroków przede wszystkim Jahwe był bogiem sprawiedliwości, wymagał praworządności i prawdy, współczucia dla nieszczęśliwych i pomocy dla ubogich. Oburzało ich, że uciska się ubogich i że "sprawiedliwego sprzedaje się za parę butów" (Amos 4, 1: 8, 6), że bogacze "przyłączają dom do domu i przysuwają rolę do roli, tak że dla innych miejsca nie staje" (Izajasz 5, 8), że "nienawidzą dobra, a miłują zło, odzierają lud ze skóry i mięso z jego kości" (Micheasz 3, 2). Zdaniem proroków Jahwe nie chciał ofiar, wspaniałych świąt i uroczystości, ale bratniej miłości i prawego serca. Pomijając wiele nurtów przemian tej narodowej religii, które zmieniały się i utrwalały przez wiele wieków dochodzimy na skróty do XIV wieku i okresu wypraw krzyżowych gdzie prześladowania Żydów we Francji i Niemczech spowodował ich exodus na ziemie wschodnie Europy, w tym do Polski, gdzie czuli się w miarę bezpiecznie. Na ziemiach polskich związek Żydów z Polakami zapoczątkował i przypieczętował Król Kazimierz Wielki, a po nim inni władcy, którzy z różnym skutkiem potrafili czerpać z tego zdolnego ludzkiego żywiołu, którego ślady są żywe do dziś w Tarnowie.