Jasienica Rosielna – nowy grób

W dniu 13 sierpnia, w 73. rocznicę mordu na Żydach, na cmentarzu żydowskim w Jasienicy Rosielnej odsłonięto nagrobek-pomnik, poświęcony pamięci rodziny rebe Chaima Mosze Parnesa.
Organizacją prac i pośredniczeniem pomiędzy fundatorami (potomkami rebe Chaima Mosze Parnesa) a władzami lokalnymi, konserwatorami i pracownikami – zajmował się Adam Bartosz, prezes Komitetu Opieki nad Zabytkami Kultury Żydowskiej w Tarnowie.

W książce Hieronima Wysockiego, Jasienica Rosielna. Zarys historii i wspomnień, autor przytacza słowa świadka wydarzeń, proboszcza, ks. Królickiego:

W
czerwcu 1942 ściągnięto z okolicznych wsi Żydów do Jasienicy, tak że
liczba ludności żydowskiej powiększyła się do liczby 1150. Tym Żydom
którzy pochodzili z okolicznych wsi nie pozwolono nic zabrać oprócz
tobołka. Żydzi ściśnięci w getcie w Jasienicy przetrwali do 11 sierpnia.
W dniu tym nastąpił dla nich straszny sąd. Zjechało „Gestapo”, tj.
policja polityczna niemiecka mająca 200 poli­cjantów Ukraińców do
pomocy. Otoczyła Jasienicę ze wszystkich stron nie pozwalając Żydom
ruszyć się z miejsca. Tych co zamierzali uciekać na miej­scu
rozstrzelano. Takich wypadków było siedem. Podzielono Żydów na trzy
grupy. Starych Żydów i Żydówki z dziećmi – jedna grupa. Młodsi Żydzi –
druga grupa. Tym dano straż i kazano iść w stronę Krosna. Żydówki
młodsze i dzieci podrostki – trzecia grupa. Tych zabierano na auta i
wywożono w stro­nę kolei. Z pierwszej grupy część mocniejsza musiała iść
na kirkut żydowski, a część wywozili autami na kirkut i tych tutaj
rozstrzelano. Działy się przy tym dantejskie sceny. Kazano im się
rozebrać do naga, ubranie złożyć na jedno miejsce, pieniądze, jeżeli
który miał, złożyć osobno do podstawionej walizki i czwórkami prowadzono
nad grób. Tutaj każdy musiał się nachylić i dostawał strzał z tyłu
głowy. Jak mówią ci, co byli z bliska, dzieci małe nie strzelano lecz
kolbami rozbijano głowy i matka sama rzucała dziecko do wspólnego grobu i
potem sama rozstrzelana ginęła. Egzekucja krwawa rozpo­częła się o 12
1/2 w południe i trwała do 4 tej. Potem nastąpiła przerwa, gdyż brakło
miejsca w wykopanym grobie, a ci którzy wykonywali egzekucje
od­poczywali. Skazani na śmierć czekali na swoją kolejkę śmierci do
godziny 3 1/2 o której rozpoczęła się dalsza egzekucja i trwała aż do 7
mej wieczorem. Ogółem do 500 Żydów rozstrzelano i zabito na kirkucie w
Jasienicy. Leżą we wspólnym grobie. Na śmierć szli w niepojętej
rezygnacji. Zaledwie w dwóch wypadkach (o tylu słyszałem) zaprotestowały
dane osobniki. Jeden z tych co byli prowadzeni w stronę Krosna, Szlama
Żółtig rzeźnik miejscowy ujął się za drugim Żydem bitym przez Ukraińca i
zaraz na miejscu roztrzaskano mu głowę kolbą karabinu, a w drugim
wypadku młoda Żydówka (Sidermanówna) nie chcąc się rozebrać do naga, a
przy tym słownie protestując przeciw temu niesłychanemu zdziczeniu,
została bagnetem osadzonym na karabinie prze­szyta w brzuch i piersi i
zginęła na miejscu. Żydzi ginęli bez protestu, szli na śmierć jak
barany, a dzień był taki piękny. Słońca na niebie nie zasłaniała żadna
chmurka. Wrażenie tych egzekucji straszne i (…) wszystko w duszy
buntowało się przeciw tak nieludzkiemu postępowaniu.

Więcej informacji na stronie gminy Jasienica Rosielna – TUTAJ.


 Album ze zdjeciami z uroczystosci

Album ze zdjęciami z uroczystości – fot. jasienicarosielna.pl


Otwarta Brama Cmentarza

Od wielu lat rozmaitym żydowskim działaniom towarzyszy mikro-projekt Otwarta Brama Cmentarza. Można wtedy zwiedzać cmentarz żydowski wraz z przewodnikiem. 
Przypominamy, że klucz do cmentarza żydowskiego udostępniany jest wszystkim zainteresowanym na portierni Głównego Gmachu Muzeum Okręgowego w Tarnowie, Rynek 20. Aby go wypożyczyć należy złożyć kaucję, która zwracana jest po oddaniu klucza.
Filmowe urywki ze zwiedzania cmentarza – 14 czerwca 2015. Przewodnikiem jest Adam Bartosz. Autorem filmu jest Zbigniew Rybski.

Szalom szabat!

Podczas Galicjaner Sztetl 2015 mieliśmy okazję uczestniczyć w wydarzeniu bezprecedensowym. Otóż w Hotelu Tarnovia odbyła się otwarta kolacja szabatowa. Pierwsza po wielu latach.
W hotelu od lat zatrzymują się Żydzi, odwiedzający Tarnów, zwłaszcza grupy ortodoksyjne, bowiem hotel dysponuje koszerną kuchnią (pomieszczeniem). Szabat zatem był tam już nieraz świętowany. Jednak tym razem w kolacji uczestniczyli także goście Davida Singera – przyjaciele związani z Tarnowem i Komitetem Opieki nad Zabytkami Kultury Żydowskiej, zarówno Żydzie, jak i nie-Żydzi. W spotkaniu uczestniczył również prezydent Tarnowa, Roman Ciepiela oraz wiceprezydent Krystyna Latała oraz wielu znamienitych gości. 
Tutaj można zobaczyć materiał filmowy Zbigniewa Rybskiego:

Brzostek – film

Serdecznie zapraszamy na pokaz filmu Miasto
Brzostek
 w reżyserii Simona Targeta. Pokaz odbędzie się w tarnowskim
teatrze 11 czerwca o godzinie 18:00 w ramach Dni Pamięci Żydów
Galicyjskich – Galicjaner Sztel.

We would like to cordialy invite you to to the
screening of the film A town called Brzostek directed by Simon Target.
Film show will be held in Tarnów’s Theater on June 11 at 18:00 during The Days of Remembrance of Galician Jews – Galicjaner Shtetl.

Lola Kantor w Tarnowie


Tarnowskie Centrum
Kultury zaprasza na pierwszą w Polsce wystawę fotografii Loli Kantor „Poza
Lasem. Żydzi w Europie wschodniej, 2004-2012”. Wernisaż wystawy odbędzie się 18
czerwca o godzinie 19.00. Otwarciu towarzyszyć będzie spotkanie z Loli Kantor,
które poprowadzi historyk sztuki Marek Grygiel. Po spotkaniu zapraszamy na
Koncert pod Bimą  o godzinie 21.00,
wystąpi Magda Brudzińska Klezmer Trio.
„Poza Lasem” to wystawa
fotografii czarno-białych i kolorowych, przedstawiających unikalną opowieść z
perspektywy Loli Kantor o obecności i nieobecności Żydów, w obrębie miejskich i
wiejskich społeczności Polski i Ukrainy. Coś co z początku było osobistym
poszukiwaniem śladów z przeszłości utraconej rodziny, urosło do rozległego
projektu o codzienności żydowskiej we wschodniej Europie na początku XXI wieku.
Jak las odradzający się z pożogi,
Żydzi we wschodniej Europie, czerpiąc ze swoich głębokich korzeni, odbudowali
swoją społeczność długo po następstwach holokaustu i dekadach sowieckiej
dominacji. Dzieci i wnukowie ofiar i ocalałych, rekonstruują historie swoich
rodzin i przywracają zapomniane żydowskie zwyczaje, przenosząc je w XXI wiek.
Na nowo tworzą współczesną żydowską kulturę, która będzie bliska i jednocześnie
obca pokoleniu zgładzonemu w płomieniach holokaustu. 
Loli Kantor jest córką
ocalonych z holokaustu Żydów, którzy stracili w tamtym przerażającym okresie
niemal całą rodzinę. Jej pragnienie odnalezienia więzi i śladów rodzinnej
historii przywiodło ją do Polski w 2004 roku. Kiedy fotografowała rodzinne
miasta jej rodziców i zmagała się z destrukcyjnym smutkiem przeszłości, jej
wizja stopniowo rozszerzyła się poza wymiar osobisty. Jej uwaga  skoncentrowała się na odnalezieniu i
udokumentowaniu znaków odrodzenia się kultury żydowskiej w Europie wschodniej.  Przez osiem lat podróżowała na Ukrainę, do
Polski, Rumuni oraz Czech, fotografując Żydów w ich codziennych czynnościach,
słuchając ich opowieści; w ich domach, synagogach, wspólnotach. Jej intensywne
czarno-białe i kolorowe zdjęcia wymownie prezentują jak Żydzi ze wschodniej
Europy pielęgnują tradycje i tym samym budują podwaliny przyszłości, poprzez
przywracanie kultywowania obchodów świąt, takich jak: Pesach, Sukkot, czy Chanuka,
eksplorują także rolę jaką odgrywają artyści w dbaniu o ocalenie od zapomnienia
kultury żydowskiej. Historyk i krytyk sztuki Anda Rottenberg doceniła
fotografie Loli Kantor i podkreśliła ich rolę w odbudowaniu/odtworzeniu
żydowskiej tożsamości we wschodniej Europie. Pisarz Joseph Skibell określił prace
Kantor „odważna wizja, bez mrugnięcia okiem i bez strachu”. 
Wystawa Loli Kantor „Poza
Lasem. Żydzi w Europie wschodniej, 2004-2012” czynna w dniach 19 czerwca – 19
lipca 2015 roku. Galeria TCK – Rynek 5, Tarnów – czynna, od poniedziałku do
piątku w godzinach 10.00 – 18.00, w soboty w godzinach 10.00 – 17.00 – Bilety w
cenie 2 zł i 1 zł (ulgowy).