Kategoria: Bez kategorii

Gorlice on Virtual Shtetl

Published on by jewish.tarnowLeave a comment
A reconstructed ohel of tzadik Baruch Halberstam was officially opened in Gorlice 9.03.2016. More about ceremony you can find on Virtual Shtetl – here.
We wrote about cemetety in Gorlice and works on restoring of the ohel on this page. You can find there also photos of an investition, initiated by David Singer and coordinated by Adam Bartosz.

***

W środę, 9 marca 2016 r. uroczyście otwarto odbudowany ohel cadyka Barucha Halberstama w Gorlicach. Więcej informacji o wydarzeniu można znaleźć na Wirtualnym Sztetlu – tutaj.
O cmentarzu gorlickim pisaliśmy już wcześniej, na tej podstronie można znaleźć fotografie z prac, wykonanych w ramach inwestycji, zainicjowanej przez Davida Singera i koordynowanej na miejscu przez Adama Bartosza.


Źródło: sztetl.org.pl

Norweskie upamiętnienie

Published on by jewish.tarnow1 Comment
W dniu 27 stycznia delegacja Muzeum Okręgowego w Tarnowie, członkowie afiliowanego przy Muzeum Komitetu Opieki nad Zabytkami Kultury Żydowskiej Adam Bartosz, Natalia Gancarz i Kamila Jasiak wzięli udział w obchodach Dnia Pamięci o Holokauście w Oslo. Uroczystość odbyła się pod murami historycznej fortecy, na wybrzeżu, skąd w listopadzie 1942 r. Niemcy wywieźli statkiem M/S Donau 532 Żydów norweskiego pochodzenia, a wśród nich kobiety, dzieci i mężczyźni. Statek dotarł do Szczecina, skąd  przewieziono ich pociągiem do Auschwitz, gdzie większość z nich (346 osób), zabito w komorach gazowych zaraz po przyjeździe. Pozostali zostali zmuszeni do niewolniczej pracy. Tylko dziewięciu z więźniów ze statku M/S Donau przeżyło wojnę. W uroczystości udział wzięli m.in. Haakon Magnus, książę koronny Norwegii i pani premier Erna Solberg oraz przedstawiciele władz centralnych.
Wśród osób przemawiających, poza panią premier, byli przedstawiciele grup prześladowanych przez nazistów: przewodniczący żydowskiej kongregacji w Oslo, rosyjski jeniec wojenny przewieziony do obozu pracy do Norwegii, więzień polityczny – członek ruchu oporu, przedstawiciele homoseksualistów, osób z upośledzeniem umysłowym i przedstawiciele miejscowych Romów. Organizatorem uroczystości był partner Komitetu w projekcie Mezuza, HL-senteret w Oslo, które jest jednym z najważniejszych w Norwegii testamentariuszy spuścizny Żydów norweskich.



Przedstawiciele miejscowych Romów (Romany), fot. N Gancarz

Dyrektor HL-senteret, Guri Hjeltnes, fot. N Gancarz

Zebrani na uroczystości, fot. N Gancarz

Premier Norwegii, Erna Solberg, fot. N Gancarz

Od lewej: przedstawicielka Archiwum Miejskiego, odpowiedzialna za historię Romów norweskich, przedstawicielka miejscowych Romów, przedstawiciel osób upośledzonych i chorych psychicznie, fot. N. Gancarz

Książę Haakon Magnus, fot. N. Gancarz

Adam Bartosz z rosyjskim jeńcem wojennym, fot. N. Gancarz


Updated information about date of Galicjner Sztetl!

Published on by jewish.tarnowLeave a comment

Dear Friends, 


Please be advised that we had to reschedule our commemorated events. The beginning of the Days of Remembrance of Galician Jews we plan on June 9 [prayer in Zbylitowska Góra- the largest mass grave of murdered Jews in Poland]. Subsequent events related to our project will be held on June 9-12. The exact schedule will follow in April. 
For our guests hotel Tarnovia reserves rooms with 10% discount. 

Yours sincerely, 
Adam Bartosz 

=== 

Drodzy Przyjaciele! 


Informuję, że musieliśmy zmienić termin naszych corocznych uroczystości memorialnych. Początek Dni Pamięci Żydów Galicyjskich planujemy na dzień 9 czerwca [modlitwa w Zbylitowskiej Górze – największa zbiorowa mogiła pomordowanych Żydów na terenie Polski]. Kolejne zdarzenia związane z naszym projektem odbędą się w dniach 9-12 czerwca. Dokładny plan podamy w kwietniu. 
Dla naszych gości hotel Tarnovia rezerwuje pokoje z 10% zniżką. 

Z serdecznym pozdrowieniem, 
Adam Bartosz

Fot. arch. Muzeum Okręgowego w Tarnowie

Restorig of the ohel in Gorlice / Remont ohelu w Gorlicach

Published on by jewish.tarnowLeave a comment
The Jewish
cemetery in Gorlice was found in mid 17th century on a steep side of a hill. It
occupies over 1,5 hectare. Famous rabbis are buried here and an ohel was built
over their graves.This ohel as the whole cemetery was destroyed by the Germans.
In the 60’s of the previous century a new ohel was built. The building material
that was used back then was of a very bad quality so although in 1995 the ohel
was repaired but its conditions deteriorated in last few years. It’s flat roof
was especially in need to be repaired.
Thanks to the initiative of David Singer, a Chassidic Jew
from New York who is known for his efforts to restore Jewish cemeteries, the
ohel was not only restored but it received the original shape. It’s project was
done by a local architect, Tomasz Pruchnicki, the building inspector was Leszek
Hyńda. All the actual  works were done by Eltar company from Tarnow and
the Committee…  was the investor.
In the ohel in Gorlice there are few rabbis buried:
– Pinchas, a son of Jehoshua (died Feb 14th 1901) – offspring
of Pinchas from Korc and the Rav for Kosovo
– Baruch, son of Chaim Halberstam (died Feb 2nd 1906) –
offspring of a founder of the famous Chassidic dynasty from Nowy Sącz
– Cvi Hirsh, son of Baruch Halberstam (July 17th 1918) – the
Rav
***
Cmentarz
w Gorlicach został założony w połowie XVIII wieku na stromy zboczu. Zajmuje
powierzchni ponad 1,5 hektara. NA cmentarzu tym pochowano sławnych rabinów
gorlickich, nad których grobami zbudowano ohel. Ohel ten został, wraz z całym
cmentarzem zdewastowany przez Niemców a w latach 60. ub. wieku został
odbudowany. Wzniesiono go wtedy z bardzo marnego materiału, i choć w 1995 roku
obiekt nieco poprawiono, w ostatnich latach stan jego stał się rozpaczliwy.
Zwłaszcza płaski dach wymagał wymiany, przeciekał i groził zawaleniem.
Z
inicjatywy znanego w Polsce ze swej aktywności w zabiegach o remonty cmentarzy
żydowskich nowojorskiego chasyda Dawida Singera ohel ten został w jesiennych
miesiącach 2015 roku wyremontowany, przy czym nadano mu formę, jaką miał przed
zniszczeniem – z kopertowym dachem krytym dachówką. Projekt wykonał gorlicki
architekt Tomasz Pruchnicki a inspektorem budowlanym był Leszek Hyńda Prace
remontowe wykonała tarnowska firma budowlana ELTAR a inwestorem był Komitet
Opieki nad Zabytkami Kultury Żydowskiej w Tarnowie.
W
gorlickim ohelu spoczywają:
– Pinchas syn Jehoszuy
Eleazara (zm. 14.02.1901) – potomek Pinchasa z Korca i cadyka z Kosowa
– Baruch syn Chaima Halberstam (zm. 26.02.1906) –
potomek słynnego założyciela dynastii chasydzkiej w Nowym Sączu,
– Cwi Hirsz syn Barucha Halberstam (zm.
24.07.1918) – rabin i cadyk.

Fot. A. Bartosz, 2015

Nowe ogrodzenie cmentarza w Tarnowie

Published on by jewish.tarnowLeave a comment
W
początku lat 90 ub. wieku z inicjatywy Komitetu Opieki nad Zabytkami Kultury
Żydowskiej zostało zbudowane nowe ogrodzenie cmentarza od strony wschodniej
(ul. Widok) i od strony południowej (ul. Słoneczna). Ze starego, przedwojennego
ogrodzenia ocalał jedynie mur od strony zachodniej (ul. Szpitalna) wraz z bramą
(brama ta została w 1990 r. przekazana przez prezydenta Lecha Wałęsę do
Holocaust Memorial Museum w Waszyngtonie), oraz częściowo od strony północnej.
Na sporej części od strony północnej cmentarz graniczy z budowlaną firmą ELTAR.
Firma ta wykonała przed laty nowe ogrodzenie na części granicy z cmentarzem a na
ok. 100-metrowej długości zamontowano prowizoryczny płot siatkowy. Obecnie
przygotowano projekt dokończenia ogrodzenia na tym właśnie odcinku. Tak
ostatecznie zamknie się całość ogrodzenia tej ponad 3 hektarowej, najstarszej
 nekropolii miasta (data założenia to prawdopodobne połowa XVI w.). Ta część
cmentarza to przed wojną zwany „nowy cmentarz”, którego grunt został zakupiony przez Josefa
Maschlera w 1900 r. i włączony do obszaru cmentarza. Od strony północnej ten
fragment cmentarz ogrodzony był przed wojną wysokim murem z płyt betonowych. Z
czasem mur ten został zniszczony, w dużej mierze przez rosnące tuż przy nim
drzewa samosiejki, głównie jesiony, które niekiedy głęboko wrosły w betonowe
płyty. Konieczne było usuniecie ponad 20 drzew, aby zaistniała możliwość
posadowienia nowego ogrodzenia dokładnie w granicy rozdzielającej obie parcele.
Firma ELTAR w grudniu wycięła drzewa  oraz usunęła resztki pokruszonych betonowych płyt, a w następnym roku zostanie zbudowane tam nowe ogrodzenie, zgodnie z wytycznymi Konserwatora Zabytków. Wszelkie prace
finansuje ELTAR.

Północno-wschodnia granica cmentarza,fot. A. Bartosz, 2015.

Chanuka 2015

Published on by jewish.tarnow1 Comment

W II w p.n.e. Państwo
Żydowskie znalazło się pod okupacją pogańskich władców grecko-syryjskich
Seleucydów. Po latach niewoli Żydzi się zmobilizowali i z niewielką swą armią
pokonali wielekroć liczniejsze wojska wroga. Kiedy wkroczyli do Jerozolimy,
zastali swoje najświętsze miejsce kultu – Świątynię zbezczeszczoną. Stały w
niej posągi greckich bóstw, a złoty świecznik siedmioramienny, który z nakazu
Boga powinien się palić ogniem nieustającym – był wygaszony.
Kapłani przystąpili do
rekonsekracji świątyni, należało w pierwszej kolejności zapalić oliwne ognie na
świeczniku. Tymczasem w kącie Świątyni znaleziono tylko maleńkie naczynie z
czystym rytualnie (koszernym) olejem. Oleju było tylko na jeden dzień świecenia.
Kapłani pośpiesznie rozpoczęli procedurę oczyszczania oleju, która wedle
zwyczaju trwa osiem dni. I jakież było ich zdumienie, kiedy czekając w
napięciu, kiedy zgaśnie nikły płomyk na świeczniku, widzieli, że olej się pali
przez kolejne dni. I tak przez dni osiem, aż gotowe było naczynie z
oczyszczonym olejem, który miał płomień zasilić na kolejne dni i miesiące.
Na pamiątkę tego cudu
Żydzi obchodzą radosne święto światła, zwane Chanuka, co kojarzone jest z
hebrajskim słowem oznaczającym odpoczynek, np. po bitwie. Święto to trwa osiem
dni w miesiącu Kislew, który wypada w grudniu. Tego roku 25 Kislew (początek
Chanuki) to 6 grudnia. Przez osiem dni, codziennie zapala się o jedną lampkę
więcej. Pierwszego dnia jedną, ostatniego – osiem. Świecznik chanukowy zapala
się w synagodze, ale też w żydowskich domach.


Ostatni raz przed wojną
w tarnowskich synagogach Żydzi zapalali światła chanukowe w 1938 r. W niecały
rok później, w listopadzie 1939 r. już wszystkie synagogi zostały przez Niemców
spalone. Jeśli ktoś ukradkiem świętował jeszcze przez kolejne lata, to tylko w
domu. Ale w 1943 r. już nie było w Tarnowie komu zapalić chanukę.

Kolejny raz świecznik
chanukowy został zapalony w dniu 21 grudnia 2011 r. pod bimą zniszczonej
synagogi Starej. Oto po 73 latach po raz pierwszy, i to publicznie, w wirtualnej
przestrzeni synagogi, której zarys utrwalono niedawno w bruku, zapalono w
drugim dniu Chanuki dwie świece na ośmioramiennym świeczniku. I stało się, że
było to święto nie tylko żydowskie, a może nawet było bardziej celebrowanym przez
chrześcijan. Zebrała się pod bimą garstka zaproszonych z Krakowa Żydów i spora
grupa chrześcijan tarnowskich aby świętować wspólnie radość chanuki. Święto to
przypada w bliskości Bożego  Narodzenia,
które także kojarzone jest ze światłem, narodzinami Boga, jest radosne – jakże bliskie
w symbolice żydowskiemu świętu zapalania świateł. Wspólna modlitwa rabina Boaza
Pasha i tarnowskiego biskupa Wiesława Lechowicza miały w tym dniu znaczenie
historyczne, oto po raz pierwszy w historii tego miasta, wspólnie modlili się z
okazji żydowskiego święta – rabin i chrześcijański duchowny w randze biskupa.

Dwa lata później – 6 grudnia 2013 r. świętowano pod bimą
zapalenie drugiej świeczki. Udział w ceremonii wzięła grupa Żydów z Krakowa z
prof. Jonathanem Webberem i nowym rabinem z Krakowa, pełnomocnikiem Naczelnego
Rabina Polski Avim Baumolem. Tarnów reprezentował prezydent miasta Ryszard
Ścigła i biskup tarnowski Andrzej Jeż.

W tym roku początek święta chanukowego wypada na dzień 6
grudnia. Pod bima spotkamy się w czwarty dzień chanukowy – w środę, 9 grudnia,
o godz. 17.00. Radosnej uroczystości patronuje Prezydenta Miasta Roman Ciepiela a
udział w ceremonii zapowiedział ks. biskup Stanisław Salaterski.

Organizatorami kolejnej, trzeciej już po wojnie chanuki są:
Komitet Opieki nad Zabytkami Kultury Żydowskiej w Tarnowie
Muzeum Okręgowe w Tarnowie
Fundacja AntySchematy2

Zapraszamy wszystkich
ciekawych odmiennych zwyczajów, kultur i religii.

Gorące wino będzie
serwować Winiarnia Sztyler-Hegedus, a latkes (kto przyjdzie, zobaczy – co to
jest) przygotuje Restauracja Pasaż.

Adam Bartosz


Chanuka pod bimą w Tarnowie, 2011, fot. Wojciech Kobylański